SARS Benzeri Yeni Bir Koronavirus Bulundu
Ortadoğu Kaynaklı Yeni Bir Koronavirus Tehdidi: SARS Karabasanı Geri mi Dönüyor?
Doç. Dr. Kenan MİDİLLİ
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
Giriş
2012 Haziran ayında 69 yaşlarında bir Suudi vatandaşı ağır bir solunum yolu infeksiyonu ve beraberinde gelişen akut böbrek yetersizliği nedeni ile yaşamını yitirdi. Suudi makamlarına göre yaz aylarında benzer bir şekilde ikinci bir olgu daha kaybedildi. Eylül ayı başında Suudi Arabistan’a seyahat öyküsü oyküsü olan 40’lı yaşlarının sonlarında bir Katar vatandaşında da benzer bir hastalık tablosu gelişti. Hava ambulansı ile İngiltere’ye taşınan hasta halen yoğun bakımda. Haziran ayında kaybedilen hastanın otopsi ile elde edilen alt solunum yolları örneği Erasmus Üniversitesi’nde incelendi ve koronovirus pozitif bulundu. Virusun tam genom dizi analizi sonucunda bunun beta koronavirusların 2c altgrubu içinde yer alan yarasa koronavirusları ile akraba, daha önce insanlarda saptanmamış yeni bir köken olduğu anlaşıldı (SARS virusu 2b altgrubunda yer alıyor). İngiltere’de izlenen hastanın alt solunum yolları örneğinde de aynı virus saptandı.
Olguların Özellikleri
Doğrulanmış iki olgunun özellikleri ateş, öksürük, solunum sıkıntısı/güçlüğü ile ortaya çıkan ağır bir alt solunum yolları infeksiyonu ve böbrek yetersizliği tablosu olmakla birlikte, daha ılımlı seyirli olguların olup olmadığı bilinmiyor. Ancak 2012 Nisan ayından bu yana özellikle Ürdün olmak üzere Ortadoğu’da ağır solunum yolları infeksiyonu olguları dikkati çekmekteydi.
Olgu sayısının az olması ve doğrulanmış olgularla ilgilenen sağlık çalışanlarında virusun saptanmamış olmasından dolayı, virusun insandan insana bulaşıcılığının düşük olduğu düşünülmektedir.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Eylül ayı sonunda bu yeni virus infeksiyonu ile ilgili olgu tanımlamalarını yayımlarken, HPA (Health Protection Agency, İngiltere) gerek infeksiyon hastalıkları uzmanları gerekse mikrobiyolog/virologlar için örnek alımı/gönderimi, tanı, olgu bulma, olguların izlenmesi, izolasyonuna ilişkin kılavuzlar yayımladı. Bunlara göre yeni koronavirusa bağlı infeksiyon açısından araştırılması gereken hastalar:
“Araştırılması Gereken Olgu”
– Akut solunum yolu infeksiyonu (> 38ºC ateş, öksürük) olan
– Klinik ya da radyolojik kanıtlarla akciğer parenkimi tutulumu şüphesi olan (pnömoni ya da ARDS)
– Yeni koronavirus infeksiyonlarının görülmüş olduğu ya da bulaşma olasılığı bulunan yerlere son on gün içinde seyahat etmiş olmak
– Toplumda edinilmiş pnömonide indike olan testlerle herhangi bir infeksiyöz ya da infeksiyöz olmayan etyolojik etken saptanmayan hastalar
Araştırılmakta olan hastalara etyolojiyi belirlemek için yerel kılavuzlarda belirtilen rutin testler (Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Legionella pneumophila, influenza, respiratuar sinsisyum virusu) yapılmalı, ancak yeni koronavirus yönünden inceleme yapmak için bunların tümünün sonucunun gelmesi beklenmemelidir. Bu aşamada uygun infeksiyon kontrol önlemleri uygulanmalıdır (DSÖ’nün “Interim Guidelines on Infection Prevention and Control of Epidemic- and Pandemic Prone Acute Respiratory Diseases in Health Care”i referans alınabilir).
“Olası Olgu”
– “Araştırılması gereken olgu” tanımına uyan ve akciğer parenkimi tutulumuna (pnömoni, ESSS) dair klinik, radyolojik ya da histopatolojik kanıt bulunan fakat laboratuvar incelemesi ile doğrulama olasılığı bulunmayan (örnek alınamaması ya da test yapma olasılığının bulunmaması nedeni ile) kişiler
– ve laboratuar ile doğrulanmış olgularla sıkı temas* öyküsü olan
– yerel kılavuzlara göre toplumda edinilmiş pnömoniye yönelik klinik endikasyonu bulunan tüm testlere rağmen başka herhangi bir infeksiyon ya da başka bir neden ile açıklanamayan olgular
- Sıkı temas:
– Hasta ile ilgilenmiş sağlık çalışanları ya da aile bireyleri ya da benzeri şekillerde teması olan kişiler
– Olası ya da kanıtlanmış olgu ile bu olguların semptomatik olduğu dönemde aynı yerde bulunmuş olan kişiler (ziyaretçiler, aynı ortamda yaşayanlar, birlikte seyahat edenler)
“Kanıtlanmış Olgu”
Yeni koronavirus infeksiyonu, laboratuvar sonuçları ile doğrulanmış kişiler.
Bildirim
DSÖ, olası ya da kanıtlanmış olguların 24 saat içinde örgütün bölgesel ofisine bildirilmesini istiyor.
DSÖ ile birlikte ECDC’nin çabaları ile 2003 SARS salgını sırasında oluşmuş olan çalışma ağı ve sürmekte olan bazı projeler kapsamında oluşmuş işbirlikleri sayesinde yeni virusun hızla tam genom analizi yapıldı ve yayımlandı. Ayrıca yeni koronavirus kökenine özgü primerler tasarlandı; çalışma protokolleri optimize edildi ve pozitif kontroller hazırlanmış durumdadır. Bunlar belli merkezlerden temin edilebilmektedir. Ayrıca bazı pan-koronavirus PCR protokollerinin yeni koronavirusu da saptayabildiği belirtilmektedir.
Hac ve Uluslararası Seyahat
DSÖ, henüz Suudi Arabistan ve Katar’a seyahat ya da bu ülkelerle ticarete herhangi bir kısıtlama getirmemiştir.
24 Ekim’de başlayacak olan hac farizası için bu yıl 3 milyon kişinin Suudi Arabistan’a geleceği ve bunların 500 000 kadarının Suudi Arabistan’a varmış olduğu belirtilmektedir. Suudi Arabistan yetkilileri şu ana kadar hacı adayları arasında herhangi sorun yaşanmadığını ve her türlü önlemin alınmakta olduğunu bildirmişlerdir. Nitekim Suudi Arabistan hacı adaylarının ülkelerine gelmeden önce 10 gün süreyle karantina altında tutulması şartını getirmişlerdir. Ayrıca Suudi yetkilerinin daveti üzerine DSÖ ve CDC’den bilim insanları infeksiyonun rezervuarının (ilk şüpheliler: deve ve keçiler ) bulunması için Suudi Arabistan’a hareket etmiş bulunuyorlar.
İnternette yer alan bilgilere göre başta Çin olmak üzere bazı ülkeler, en azından Ortadoğu’dan gelenlerin girişlerinde ateşli hastalık yönünden taranması uygulamasını uygulamaya soktular ya da sokmayı planlıyorlar.