ANKARA – Selma Bıyıklı Adabaş

Dünya Sağlık Örgütüne (DSÖ) yapılan vaka bildirimleri, Sağlık Bakanı Mehmet Müezzinoğlu’nun Suudi Arabistan’a seyahat edecekler için yaptığı “deve çiftliklerinden uzak durun” çağrısına uyulmasının önemini ortaya koyuyor.

Farklı ülkelerden vaka bildirimlerinde MERS-CoV tanısı konulanlardan bir çoğunun deve çiftliği ziyareti yaptığı, bu hayvanlarla teması olduğu ya da çiğ deve sütü içtiği dikkat çekiyor.

Suudi Arabistan başta olmak üzere MERS-CoV hastalığının görüldüğü ülkelerden DSÖ’ye yapılan vaka bildirimleri, virüsün bulaşmasında develerin de etkili olduğunu gösteriyor.

Develerle teması olan hastalar 

AA muhabirinin aldığı bilgiye göre, DSÖ’ye develerle teması olduğu bildirilen vakalar şöyle:

-Abu Dabi’den 33 yaşında erkek vaka, hastalanmamış ve altta yatan herhangi bir sağlık sorunu da yok. Güncel bir seyahat öyküsü bulunmuyor, sahibi olduğu iki çiftlikte develerle teması var.

-Ürdün’den bildirilen 25 yaşındaki erkek vaka, Suudi Arabistan’ın Al Grayat Şehri’nden. Bu kişi 9 Nisan’da hastalanmış, 10 Nisan’da Suudi Arabistan’da bir hastaneye başvurmuş ve doktor tavsiyesine rağmen 15 Nisan’da hastaneden taburcu olmuş. Durumu iyileşmeyen hasta daha sonra Ürdün’ün Zarka şehrinde bulunan ve kendisine MERS-CoV tanısı konan bir hastaneye 19 Nisan’da başvurmuş. Altta yatan sağlık sorunları olan hasta 3-8 Nisan tarihleri arasında Suudi Arabistan’ın Abha, Mekke ve Cidde şehirlerine seyahat etmiş. Hastanın develerle temas öyküsü var ve deve sütü içtiği bildirilmiş.

-Malezya’da görülen ilk MERS-CoV enfeksiyonu vakası, altta yatan sağlık sorunları olan 54 yaşında bir erkek. Vaka, 15-28 Mart tarihleri arasında Suudi Arabistan’ın Cidde kentine 18 kişiden oluşan bir grup hacıyla seyahat etmiş, 4 Nisan’da hastalanmış. Vaka 7 Nisan’da Malezya’nın Johor kentinde özel bir kliniğe başvurmuş, 9 Nisan’da hastaneye gitmiş, 13 Nisan’da hayatını kaybetmiş. Bu kişinin bir deve çiftliğini ziyaret ettiği ve deve sütü içtiği tespit edilmiş.

-30 Mart’ta Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) Sağlık Bakanlığının DSÖ’ye bildirdiği vaka, Abu Dabi’den altta yatan sağlık sorunları olan 64 yaşında bir erkek. Bu kişi 21 Mart’ta hastalanmış, 25 Mart’ta hastaneye kaldırılmış, 30 Mart’ta hayatını kaybetmiş. Laboratuvar tarafından daha önce teyit edilmiş vakalarla teması yok ancak hayvanlarla teması olmuş. Vaka 10 Mart’ta Suudi Arabistan’ın Harb şehrindeki bir deve çiftliğini ziyaret etmiş.

-BAE’den bildirilen diğer vaka Abu Dabi’den 68 yaşında altta yatan sağlık sorunları olan bir erkek. 7 Mart’ta hastalanmış, 11 Mart’ta hastaneye parmağında bir yaralanmayla gelmiş, hafif belirtiler görülmüş. Hastanın MERS-CoV olduğu 17 Mart’ta laboratuvar tarafından teyit edilmiş. Hastaneye başvurmadan 5 gün önce Suudi Arabistan’dan dönen hastanın deve çiftliğinin bulunduğu bu ülkeye sık sık seyahat ettiği bildirilmiş.

-Suudi Arabistan’ın Riyad şehrinden 19 yaşındaki hasta, altta yatan sağlık sorunları olan bir erkek. 1 Mart’ta hastalanmış, 7 Mart’ta hastaneye kaldırılmış ve kısa bir süre sonra ölmüş. Hastanın develer de dahil hayvanlarla temas öyküsü var.

-Birleşik Arap Emirlikleri Abu Dabi’den 68 yaşındaki erkek vaka, 1 Mart’ta hastalanmış, 3 Mart’ta hastaneye kaldırılmış. Vakada altta yatan sağlık sorunları var. Vakanın her gün ziyaret ettiği, beslediği develer de dahil hayvanlarla temas ettiği bir çiftliği bulunduğu bildirilmiş.

-Suudi Arabistan Sağlık Bakanlığı tarafından bildirilen vaka, Riyad bölgesinden altta yatan sağlık sorunları olan 51 yaşında bir erkek. 28 Şubat’ta hastalanmış, 2 Mart’ta hastaneye kaldırılmış. Vakanın hayvanlarla temas ettiği bildirilmiş.

-Umman’dan bildirilen 59 yaşındaki erkek vaka öksürük ve nefes darlığı şikayetleriyle 20 Aralık 2013 tarihinde hastalanmış, North Batinha vilayetindeki bir hastaneye 24 Aralık 2013 tarihinde kaldırılmış. 28 Aralık 2013 tarihinde vakanın durumu kötüleşmiş, yoğun bakım ünitesine nakledilmiş ve zatürre tanısı konmuş. Vakada MERS-CoV görüldüğü 1 Ocak 2014 tarihinde laboratuvarca teyit edilmiş. Günlük yaşamında develerle ve çiftlik hayvanlarıyla teması olan hasta, deve yarışlarına da katılmış.

-Riyad’da yaşayan altta yatan kronik hastalığı olan 73 yaşındaki erkek vaka hastaneye kaldırıldıktan 3 gün sonra 18 Aralık 2013 tarihinde ölmüş. Söz konusu vakanın hayvanlarla teması olmuş ancak seyahat öyküsü bulunmuyor.

-MERS-CoV ile enfekte 2 vakanın tespit edilmesinden sonra Katar Halk Sağlığı ve Hayvan Kaynakları Birimleri, DSÖ ve FAO tarafından oluşturulan uluslararası ekibin desteğiyle insan vakalarının maruz kaldıkları potansiyel hastalık kaynaklarına yönelik kapsamlı bir epidemiyolojik inceleme yürüttü.

RİVM ve Erasmus Tıp Merkezi’nde yapılan laboratuvar incelemeleri, 2 vakanın temas ettiği 14 deveden oluşan bir sürüdeki 3 devede MERS-CoV olduğunu teyit etti. Koruyucu tedbir olarak çiftlikteki 14 deve izole edildi. Alınan örnekler incelenen develerin bir kısmında belirti görülmezken bir bölümünde hafif belirtiler tespit edildi. Develerde sonraki 40 gün içinde herhangi belirti kalmadı. Bu sonuçlar develerin MERS-CoV ile enfekte olabileceğini gösterdi.

Müezzinoğlu ve bilim kurulu uyarmıştı

Sağlık Bakanı Mehmet Müezzinoğlu, MERS-CoV virüsünün en etkin bulaşma yolunun develer ve yarasalar olduğuna dikkati çekmişti.

Hacı adaylarının ve umreye gidenlerin virüsten korunabilmeleri için uyarılarda bulunan Müezzinoğlu, şu önerilerde bulunmuştu:

“Umre’ye giden ve umreci götüren turlarımız yer yer umrecilerimizi deve çiftliklerine götürüyorlar. Bu turlara ‘bunu mümkünse kesin’ diyoruz. Asla, ‘tadına bakalım’ diye çiğ deve sütü içmesinler. Çiğ deve sütü hiçbir hacı adayımız veya umreye giden vatandaşımız içmemeli. Alabilecekleri en büyük tedbir bu. Bir de temizlik. Ne olur her ortamda el temizliğine ciddi düzeyde dikkat etsinler.”

MERS-CoV ile ilgili alınması gereken önlemleri de değerlendiren Sağlık Bakanlığı Bilim Kurulu, Körfez ülkelerine gidecek vatandaşların hayvanlarla temas etmemesini, çiğ süt ve hayvansal ürünler tüketilmemesini, çiğ tüketilecek sebze ve meyvelerin iyice yıkanarak yenilmesini, el ve kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmesini, kalabalık alanlarda maske kullanılmasını önermişti.