1. Rutin nakil hazırlığı için ALICIDAN ne zaman SARS-CoV-2 PCR testi istenmelidir?
NİÇG Önerisi: Hasta ve yakınları COVID-19 açısından riski en aza indirmek konusunda bilgilendirilmeli; ev, ulaşım vb. koşullarını riski en aza indirecek şekilde planlamaları sağlanmalıdır.
Alıcı adayının hastaneye yatacağı gün PCR testi ile taranması uygun görünmektedir. Ayrıca hastaya hazırlama rejimi başlanmadan önce vericinin PCR tarama testinin sonucunun da bilinmesi önemlidir.
- Sağlık Bakanlığı’nın salgının ilk günlerinde (2020 yılı Nisan ayında) yaptığı önerilere göre HKHN alıcı adayları, en az 24 saat ara ile iki kez PCR testi ile taranmalıdır. Hastaneye yatıştan veya nakil işleminden ne kadar önce olması gerektiği belirtilmemiştir (1).
- Türk Hematoloji Derneği de 2020 yılı Mayıs ayında yayımladığı “Kök Hücre Nakli COVID-19 Acil Durum Yönetim Planı Önerileri”nde Sağlık Bakanlığı önerileri uyarınca iki negatif PCR testi sonucu istenmesini önermektedir (2).
- İngiltere’de NICE (National Institute for Health and Care Excellence-Ulusal Sağlık ve Bakımı İyileştirme Enstitüsü) önerilerine göre alıcı adayları hastaneye yatmadan önceki 14 gün boyunca kalabalıklara karışmamaları, aile üyeleriyle temas durumunda da havalandırma, maske, mesafe ve temizlik kurallarına maksimum düzeyde uymaları konusunda uyarılmalıdır. Bu kurallara uymaları sağlanan hastalardan hastaneye yatmadan bir hafta önce ve hastaneye yatacakları gün PCR testi istenmesi önerilmektedir. Eğer testlere ilişkin bir sıkıntı yaşanırsa işlemden en az 3 gün önce PCR testi istenmesi önerilmektedir (3).
- Avrupa’da EBMT (European Society of Blood and Bone Marrow Transplantation-Avrupa Kan ve Kemik İliği Nakli Derneği) –süre belirtmeksizin- PCR testi ile tarama önermektedir. Ayrıca hasta ve yakınlarının hastalığın bulaş yolları konusunda bilgilendirilmelerinin ve gerekli önlemleri almalarının sağlanmasının önemli olduğu vurgulanmaktadır (4).
- ABD’de NIH (National Institute of Health-Ulusal Sağlık Enstitüsü), önerileri immünosüpresif hastalara genelleyerek yapmıştır. Nakilden söz edildiği durumda solid organ nakli ve hematopoetik kök hücre nakli genellikle bir arada ele alınmıştır. Özel gruplar için ilgili derneklerin önerilerinin dikkate alınması önerilmiştir (5).
ASTCT, (American Society for Transplanlation and Cellular Therapy (Amerika Transplantasyon ve Hücresel Tedaviler Derneği), işlemden 48-72 saat önce PCR testi yapılmasını önermektedir (6).
2. Rutin nakil hazırlığı için VERİCİDEN ne zaman SARS-CoV-2 PCR testi istenmelidir?
NİÇG Önerisi: Verici, işlemden önceki 14 gün boyunca kalabalıklara karışmaması, bir tür “kendi kendini dışarıdan izole etme” konusunda uyarılmalıdır. İşlem öncesindeki 72 saat içinde PCR testi yapılması önerilmektedir.
Vericilerin kök hücre toplama işlemi öncesinde beş gün GCSF aldıkları göz önünde bulundurularak GCSF başlamadan önce bir kez ve beş günün sonunda hücre toplamadan önce bir kez daha olmak üzere toplam iki kez PCR testi de uygulanması da akılcı öneriler arasındadır.
- İngiltere’de NICE önerilerine göre, vericiler, hastaneye yatmadan önceki 14 gün boyunca kalabalıklara karışmamaları, bir tür “kendi kendini dışarıdan izole etme” konusunda uyarılmalıdır. İşlem öncesindeki 72 saat içinde PCR testi yapılması önerilmektedir. Eğer vericinin hücreleri toplanıp dondurulduğu gün PCR test pozitifliği saptanırsa, durumun ilgililer tarafından yeniden değerlendirilmesi önerilmektedir (3).
- Avrupa’da EBMT önerilerine göre, vericiler, hastaneye yatmadan önceki 14 gün boyunca kalabalıklara karışmamaları, bir tür “kendi kendini dışarıdan izole etme” konusunda uyarılmalıdır. PCR tarama testinin, hücre toplama işlemi öncesinde yapılması gerektiği belirtilmekle birlikte ne zaman yapılması gerektiğine ilişkin net bir öneri bulunmamaktadır (4).
- ABD’de, ASTCT önerilerine göre, vericiler, hastaneye yatmadan önceki 28 gün boyunca kalabalıklara karışmamaları, bir tür “kendi kendini dışarıdan izole etme” konusunda uyarılmalıdır. PCR tarama testinin ne zaman yapılması gerektiğine ilişkin net bir öneri bulunmamaktadır (6).
3. Nakil öncesi dönemde COVID-19 hastası ile teması olan ALICI ve VERİCİ için nasıl bir yol izlenmelidir?
NİÇG Önerisi: COVID-19 hastası ile yakın temas durumunda hem ALICI hem VERİCİ için, temastan sonraki 14 gün boyunca naklin ertelenmesi uygun görünmektedir. Bu süre içinde semptom ve bulgular açısından yakın izlem ve 14. günden sonra 24 saat ara ile iki kez PCR testi uygulanması makul görünmektedir.
- Sağlık Bakanlığı, ALICI için temastan sonra 14 gün, tercihen 21 gün boyunca naklin ertelenmesini önermektedir. VERİCİ için temastan sonra 28 gün boyunca naklin ertelenmesini önermektedir (1).
- İngiltere’de NICE önerilerine göre hem ALICI hem de VERİCİ için temastan sonraki 14 gün boyunca naklin ertelenmesini önermektedir (3).
- Avrupa’da EBMT önerilerine göre, hem ALICI hem de VERİCİ için temastan sonraki 14 gün boyunca naklin ertelenmesini önermektedir (4).
- ABD’de, ASTCT önerilerine göre, ALICI için temastan sonra 14 gün boyunca nakil ertelenmelidir. Bu sürenin sonunda da 24 saat aralıkla iki kez PCR testi uygulanması önerilmektedir. VERİCİ için temastan sonra 28 gün boyunca naklin ertelenmesini önerilmektedir (6).
4. SARS-CoV-2 pozitifliği saptanan bir nakil ALICI adayına ne zaman/hangi koşullarda nakil uygulanabilir?
NİÇG Önerisi: Hematolojik hastalığı açısından yüksek riskli hastalarda; eğer hasta COVID-19 hastalığını asemptomatik veya hafif semptomlarla, üst solunum yolu infeksiyonu gibi geçirmişse hastanın COVID-19 semptomları düzeldikten sonra 24 saat arayla alınan iki PCR testi negatif saptanırsa nakil işlemi uygulanabilir. COVID-19 hastalığını orta-ağır geçirenler ise nakil işleminin en az üç ay ertelenmesi uygun görünmektedir.
Hematolojik hastalığı yönünden düşük riskli bir hasta ise asemptomatik veya hafif COVID-19 olguları için semptomların başlamasından veya asemptomatik olgular için test pozitifliğinden sonra en az 14 gün geçmesi; ardından 24 saat arayla bakılan iki PCR testinin negatif olması nakil işleminin öncesinde istenebilir. COVID-19 hastalığını orta-ağır geçirenler ise nakil işleminin en az üç ay ertelenmesi uygun görünmektedir.
- Sağlık Bakanlığı, COVID-19 tanısı almış ALICI adaylarının nakillerinin en erken 3 ay sonra yapılmasını önermiştir (1).
- İngiltere’de NICE önerilerine hastanın hematolojik hastalığının durumuna göre belirlenmiştir. Hematolojik hastalığı yönünden yüksek riskli hastalarda; en az iki hafta geçtikten ve semptomlar düzeldikten sonra bir hafta arayla alınan üç PCR testi negatif saptanırsa nakil işleminin uygulanabileceği belirtilmektedir. Eğer hematolojik hastalığı düşük riskli ise asemptomatik veya hafif COVID-19 olguları için en az 2 hafta (tercihen 3 hafta sonra) sonra bir hafta arayla alınan üç PCR test sonucunun negatif olduğu durumda nakil yapılabileceği belirtilmektedir. COVID-19 hastalığını orta-ağır geçirenler ise nakil işleminin en az 3 ay ertelenmesi gerektiği belirtilmektedir (3).
- Avrupa’da EBMT önerileri, hastanın hematolojik hastalığının durumuna göre belirlenmiştir. Örneğin yüksek riskli hastalarda; hastanın COVID-19 semptomları düzeldikten sonra 24 saat arayla alınan iki PCR testi negatif saptanırsa nakil işleminin uygulanabileceği belirtilmektedir. Ayrıca COVID-19 hastalığının ağırlık derecesinin de önemli olduğu vurgulanmıştır. Örneğin orta-ağır COVID-19 geçirenlerde akciğer kapasitesinin COVID-19 öncesi dönemdeki düzeyine erişmesinin beklenebileceği; en azından iyileşmenin görülmesi gerektiği belirtilmektedir.
Eğer hematolojik hastalığı düşük riskli bir hastalık ise asemptomatik veya hafif COVID-19 olguları için ilk negatif PCR testinden sonra en az 14 gün beklenmesi gerektiği ve hazırlama rejiminden önce mutlaka PCR testi yapılması gerektiği belirtilmektedir.
COVID-19 hastalığını orta-ağır geçirenler ise nakil işleminin en az üç ay ertelenmesi gerektiği belirtilmektedir (4).
- ABD’de, ASTCT önerilerine göre, COVID-19 geçiren alıcı adayları için nakil en az 14 gün ertelenmeli; tüm semptomları düzelen hastalarda 24 saat arayla iki kez PCR test negatifliği görüldükten sonra nakil uygulanabileceği belirtilmektedir (6).
5. SARS-CoV-2 pozitifliği saptanan bir VERİCİ adayına yaklaşım nasıl olmalıdır?
NİÇG Önerisi: COVID-19 tanısı almış vericilerin donasyon açısından dışlanması makul görünmektedir. Kesin COVID-19 tanısı almış vericilerde hücre toplama işleminin iyileştikten en erken üç ay sonra; 24 saat arayla iki negatif PCR testi sonucundan sonra yapılması uygun görünmektedir.
- Sağlık Bakanlığı önerilerine göre, COVID-19 tanısı almış vericilerin donasyon açısından dışlanmalıdır. Kesin COVID-19 tanısı almış vericilerde hücre toplama işleminin iyileştikten en erken üç ay sonra; 24 saat arayla iki negatif PCR testi sonucundan sonra yapılması önerilmektedir (1).
- İngiltere’de NICE önerilerine göre, SARS-CoV-2 pozitifliği saptanan vericilerde test pozitifliğinden sonra en az iki hafta geçmesi önerilmektedir. Acil nakil endikasyonu var ise ilgili birimlerle görüşülmesi önerilmektedir.
- Avrupa’da EBMT önerilerine göre SARS-CoV-2 pozitifliği saptanan verici, donasyondan çıkarılmalıdır. Nakil endikasyonu acil ise, verici tamamen sağlıklı ise ve başka verici yok ise ilgili birimlerle görüşülebileceği belirtilmektedir.
- ABD’de, ASTCT önerilerine göre, COVID-19 geçiren vericiler donasyondan çıkarılmalıdır. Nakil endikasyonu acil ise, verici tamamen sağlıklı ise ve başka verici yok ise COVID-19 semptomlarının düzelmesinin ve PCR negatifliği saptanmasından 28 gün geçtikten sonra verici olabilirler. Daha erken dönemde verici uygunluğu açısından değerlendirilebilmesi için ilgili birimlerle görüşülmesi önerilmektedir (6).
* Bu doküman, kök hücre güvenliğine ilişkin bilgi İÇERMEMEKTEDİR.
SARS-CoV-2’nin kan ve kan ürünleri ile bulaştığına ilişkin veri/bilgi BULUNMAMAKTADIR.
KAYNAKLAR
- https://www.aa.com.tr/tr/koronavirus/organ-ve-kok-hucre-nakil-merkezlerinde-uygulanan-kovid-19-tedbirleri-guncellendi-/1819677
- https://www.thd.org.tr/thdData/userfiles/file/08_05Gu%CC%88ncellenms%CC%A7%20THD%20KHN%20COVID-19%20Acil%20Durum%20Plan%C4%B1%20O%CC%88nerileri.pdf
- https://www.nice.org.uk/guidance/ng164/resources/covid19-rapid-guideline-haematopoietic-stem-cell-transplantation-pdf-66141900749509
- (https://www.ebmt.org/sites/default/files/2021-06/EBMT%20COVID-19%20guidelines%20v.%2016.03.pdf)
- https://www.covid19treatmentguidelines.nih.gov/special-populations/transplant/
- https://www.astctjournal.org/action/showPdf?pii=S1083-8791%2820%2930460-2