NİÇG ÖNERİLERİ
1. Nakil öncesi rutin verici taraması nasıl yapılmalıdır? Organ özelinde farklılık var mıdır?
Genel olarak tüm organ nakli verici adaylarının (canlı veya kadaverik);
- COVID-19 açısından taranması gerekir. Aktif infeksiyonun saptanmasında günümüzde rutin olarak PCR kullanılmakta olduğundan vericilerin taranmasında da PCR kullanılmaktadır. Tüm verici adaylarından üst solunum yolu örneklerinden PCR çalışılması önerilmekle birlikte kadaverik akciğer vericilerinden alt solunum yolu örneğinin de çalışılması önerilmektedir. Verici adaylarının daha önce COVID-19 geçirip geçirmediklerini test etmek için serolojik testlerin kullanılması için henüz bir öneri bulunmamaktadır.
- COVID-19 hastalığını geçirip geçirmediği, seyahat öyküsü, riskli temasının olup olmadığı ve hastalık semptomlarının varlığı açısından sorgulanması gereklidir.
- Verici adaylarının radyolojik olarak akciğer tutulumunun değerlendirilmesi için PA Akciğer grafisi ve gerektiğinde bilgisayarlı tomografi kullanılmalıdır.
Öykü, klinik, laboratuvar ve görüntüleme değerlendirmelerinin sonucunda naklin aciliyeti, alıcı adayının bekleme listesinde kaldığı durumda mortalite riski ve yarar-zarar değerlendirmesi yapılarak deneyimli İnfeksiyon Hastalıkları Uzmanının da görüşü alınarak Organ Nakli Ekibi tarafından karar verilmelidir.
Bu bölümde canlı ve kadaverik verici adayları ile ilgili öneriler ayrı başlıklarda irdelenecektir.
2. Canlı vericiler nakile nasıl hazırlanmalıdır?
2. a. COVID-19 geçirmediği bilinen vericiler nakile nasıl hazırlanmalıdır?
- Canlı verici adaylarının nakil öncesi en az iki hafta azami koşullarda korunma önlemlerine (maske-mesafe-el hijyeni) dikkat etmeleri için gerekli bilgilendirme yapılmalıdır. Adayların SARS-CoV-2 infeksiyon riskini azaltmak için operasyondan önceki 14 gün boyunca kendi kendine karantina uygulamaları önerilmekle birlikte zorunlu değildir.
- Canlı verici adaylarının nakilden en az iki hafta önce primer aşı şemalarının tamamlaması teşvik edilmelidir.
- Canlı verici adayları operasyondan önceki 72 saat içinde (tercihen son gün) PCR testi, akciğer görüntüleme yaptırmalı, potansiyel temas ve hastalık semptomları açısından değerlendirilmelidir.
- Tarama sırasında PCR pozitifliği saptanan canlı vericilerden nakil yapılmaktan kaçınılmalıdır.
2. b. COVID-19 geçirme öyküsü olan canlı verici adayları nakile nasıl hazırlanmalıdır?
- Operasyondan en az 21 gün önce COVID-19 geçiren ve iki negatifliği olan verici adaylarından organ alınabilir.
- Genel olarak, operasyon öncesi 21-90 gün içerisinde COVID-19 geçirmiş ve iyileşmiş vericilerden alıcıya nakil ile hastalığın bulaş riski çok düşük olarak kabul edilmektedir. Bu günkü uluslararası rehberlerde aktif şikayetleri tamamen geçmiş olan verici adaylarında 21-90 gün içindeki PCR test pozitifliğinin aktif hastalığı ve bulaştırıcılığı göstermeyebileceği bildirilmektedir. Bununla birlikte özellikle yeni varyantların varlığında reenfeksiyon olasılığı nedeniyle dikkatli bir değerlendirme yapılmalıdır.
2. c. COVID-19 geçiren kişi ile teması olan olan canlı verici adayları nakile nasıl hazırlanmalıdır?
Nakil 14 gün ertelenmelidir. Bu süreyi asemptomatik geçiren verici adayları süre sonunda PCR negatifliği görülerek nakile uygunluk verilebilir.
3. Kadavra vericiler nakile nasıl hazırlanmalıdır?
3. a. COVID-19 geçirme öyküsü saptanmayan verici adaylarının yönetimi nasıl olmalıdır?
- Kadavra vericilerin geçmiş COVID-19 temasları ve tarihleri taranmalıdır.
- Nazofarengeal örneklerden PCR testi organ çıkarılmasından önce 72 saat içinde ve tercihen operasyona en yakın zamanda yapılmalıdır. Kesin bir öneri olmamakla beraber mümkünse 24 saat arayla alınan iki örnekte negatifliğin varlığı gösterilmelidir.
- Eğer akciğerler de alınacaksa hem üst hem de alt solunum yolu örneklerinde PCR testi yapılmalıdır.
- Kadaverik nakil verici adaylarında radyolojik bulgular tek başına SARS-CoV-2 delili olarak kabul edilmemeli, test sonucu ve vericinin klinik hikayesi birlikte değerlendirilerek karar verilmelidir.
3. b. COVID-19 geçirme öyküsü olan verici adaylarının yönetimi nasıl olmalıdır?
- Daha önce COVID-19 geçirdiği bilinen verici adaylarından aşağıdaki koşulları sağlayanlardan nakil yapılabilir:
- Hastalık başlangıcından en az 21 gün geçmiş, semptomları tamamen düzelmiş ve negatif PCR testi gösterilmiş adaylar (Akciğer vericisi için alt solunum yolu örneği alınmalıdır.)
- Bağışıklık sistemi normal olan, asemptomatik veya hafif semptomlarla COVID-19 geçiren ve semptomları tamamen düzelen kadaverik verici adayı, tanının konduğu günden en az 10-14 gün sonra ve PCR testi negatifse (akciğer dışı organlar için) acil nakil ihtiyacı durumunda donör olabilir. Bu gibi durumlarda konuyla ilgili bir infeksiyon hastalıkları uzmanından görüş almak önemlidir.
3. c. Nakil öncesi hazırlık döneminde COVID PCR pozitif bulunan kadavra verici adayının yönetimi nasıl olmalıdır? Organ özelinde farklılık var mıdır?
- Klinik olarak iyileşmiş ancak test pozitifliği devam eden kadavra vericilerden nakillerde öncelikle naklin aciliyeti ve bulaş gerçekleştiğinde alıcının olası mortalitesi yani kısaca alıcının güvenliği olgu bazında değerlendirilmeli ve İnfeksiyon Hastalıkları Uzmanının da olduğu Nakil Ekibi tarafından karar verilmelidir.
- Bu hastalardan Akciğer nakli yapılmamalıdır.
- COVID geçirdikten 21-90 gün sonra pozitif PCR sonucu gelen, semptomları tamamen çözülmüş kadaverik verici adaylarının canlı virusdan çok virus RNA kalıntıları saçtıkları düşünülebilir. Ancak bu tablonun reinfeksiyon da olabileceği unutulmamalıdır.
- Özellikle 90 günden sonra saptanan tekrarlayan pozitif PCR sonuçları, reinfeksiyon dikkate alınarak, potensiyel gerçek pozitiflik olarak değerlendirilebilir.
4. Nakil öncesi hazırlık döneminde COVID temaslı olarak saptanan verici adayının yönetimi nasıl olmalıdır? Organ özelinde farklılık var mıdır?
Yakın temas öyküsü olan ve testi negatif verici adaylarından nakil yapılmasına dair kanıt seviyesi yüksek öneri bulunmamaktadır. Bu tür senaryolarda yine İnfeksiyon Hastalıkları Uzmanı görüşü de alınarak olgu ve senaryo temelinde değerlendirme yapılması uygun olacaktır. Temastan sonra geçen 14 gün varlığında kadaverik verici adaylığı düşünülmelidir.