9 Nisan 2025
Aşılara karşı güven dünya genelinde azalıyor. Bu eğilim nedeniyle birçok ülkede aslında çoktan silinme noktasına gelen kızamık gibi çocukluk hastalıkları yeniden yükselişte.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Unicef, 13 Mart’ta yayımladıkları ortak raporda Avrupa ve Orta Asya’da kaydedilen kızamık vakalarının son 25 yılın zirvesine çıktığını açıkladı.
Türk Tabipleri Birliği (TTB)’nin Sağlık Bakanlığı verilerinden derlediği sonuçlara göre Türkiye’de çocuklarına aşı yaptırmayanların sayısı yüz bine yaklaştı.
Uzmanlar Türkiye’de aşı karşıtlığının 2015 yılından itibaren belirgin biçimde arttığını söylüyor.
Bunda aynı yıl çocuklara aşı yapılmasını ebeveyn rızasına bağlayan Anayasa Mahkemesi (AYM) kararının en önemli faktör olduğu düşünülüyor.
Lancet’te 2020 yılında yayımlanan küresel bir araştırmaya göre Türkiye’de aşıların güvenli olduğu görüşüne kesinlikle katılmadığını söyleyenlerin oranı 2015’te yüzde 1.7 civarındayken 2019’da yüzde 2.5’e yaklaştı.
Covid-19’un bu tabloyu daha da karmaşıklaştırdığı düşünülüyor.
Pandemi döneminde hızla hayata geçirilen “zorunlu aşı” uygulamaları, bazı kişilerin aşılara karşı daha şüpheci olmasına yol açtı.
Sosyal medyada da bu yönde çeşitli dezenformasyon kampanyaları yürütüldü.
BBC Türkçe, Türkiye’de aşılara karşı tutumun yıllar içinde nasıl değiştiğini araştırdı.
Çocukluk aşılarını yaptırmayanlar artıyor
TTB’ye göre Türkiye genelinde 0-4 yaş nüfus için aşı devamsızlığı oranı yüzde 10’a yaklaştı.
Birliğin Sağlık Bakanlığı verilerinden yaptığı hesaplamalara göre Türkiye’de çocuklarına aşı yaptırmayan ailelerin sayısı 2014’te 1370 iken, 2016’da bu sayı 11 bini, 2017’de de 23 bini geçerek 2024 yılı itibarıyla 100 bine yaklaştı.
BBC Türkçe’ye konuşan TTB Başkanı Prof. Dr. Alpay Azap, bu konuda şunları söylüyor:
“Daha önceden görmediğimiz bulaşıcı hastalıkların sayılarında bir artış görüyoruz. Mesela kızamık, boğmaca sayıları artıyor. Risk gruplarında olup grip aşısını yaptırması gereken kişiler aşılarını yaptırmıyor.”
Nitekim Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Unicef’in ortak raporuna göre Türkiye 2024 yılında 1,523 vaka sayısıyla Avrupa bölgesinde en çok kızamık bildiren dokuzuncu ülke oldu.
Hastalığın görülme sıklığı, yani her bir milyon kişi başına düşen kızamık vakası sayısı açısından Türkiye 54 ülke arasında 24’üncü sırada yer aldı.
Listenin üst sıralarında Romanya, Kazakistan, Rusya ve Özbekistan yer alıyor.
Aslında resmi verilere göre Türkiye’de kızamık aşılama oranlarında son yıllarda bir düşüş yok. Oran yüzde 95 seviyesinde seyrediyor.
Buna karşın TTB ailelerin itirazlarıyla aşılanmayan çocukların istatistiklere dahil edilmediğini savunuyor.
Sağlık Bakanlığı BBC Türkçe’nin bu konudaki sorularına yanıt vermedi.
Aşılama oranları 2015’ten sonra düştü
Aynı zamanda enfeksiyon hastalıkları uzmanı olan Prof. Dr. Azap, Türkiye’de hem aşı kararsızlığının hem de aşı karşıtlığının yükselişte olduğu saptamasını paylaşıyor.
İnsanların aşılara karşı tutumları farklı gruplar altında inceleniyor.
Aşı çekimserliği ya da kararsızlığı, aşı yaptırıp yaptırmama konusunda emin olmayanlar için kullanılıyor. Bu kişiler kafalarındaki sorulara yanıt bulduğunda aşı yaptırmayı seçebiliyor.
Aşı karşıtlarıysa aşılar hakkında kesin bir şekilde negatif tutumu olan ve ikna olmayan insanları ifade ediyor.
Azap, aşıya karşı artan şüphede 2015 yılının önemli bir milat olduğunu savunuyor.
Anayasa Mahkemesi 2015 yılında, ebeveynin rızası olmadan sağlık tedbiri yoluyla çocuğa aşı yapılmasının Anayasanın 17’inci maddesine aykırı olduğuna hükmetmişti.