Robert Koch’un verem hastalığına neden olan tüberküloz basilini bulduğunu bildirdiği 24 Mart tarihi ‘Dünya Tüberküloz Günü’ olarak kabul edilmiştir. Tüberküloz hastalığı kişi ve toplum sağlığına etkileri nedeniyle büyük öneme sahiptir ve Dünya Tüberküloz Günü ile hastalıkla mücadele konusunda farkındalık yaratmak ve küresel iş birliğini güçlendirilmesi amaçlanmaktadır.
Halen günde 3400 kişi tüberküloz nedeniyle ölmekte ve 30 bin kişi hastalığa yakalanmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) 2024 Küresel Tüberküloz Raporuna göre 2023 yılında yeni tüberkülozlu hasta sayısı 10.8 milyon olarak hesaplanmıştır. 2023 yılı için tahmini ölüm sayısı ise 1.25 milyondur ve ölüm sayıları azalarak COVID-19 pandemisi öncesi döneme dönmüştür. Ancak DSÖ “End TB” stratejisinde 2025 yılı için tüberküloz insidansında %50 azalma, ölüm sayısında %75 azalma hedeflemiş iken, 2015’den 2023’e insidansta %8.7, ölüm sayısında ise %23 azalma gerçekleşmiştir. Dolayısıyla hedeflerden uzakta kalınmıştır. Tüberküloz tüm ülkeleri etkilese de olguların %87’si 30 ülkede, %56’sı ise beş ülkede (Hindistan, Endonezya, Çin, Filipinler, Pakistan) görülmektedir.
Verem Savaşı Raporu 2021’e göre Türkiye’de 2019 yılında 11 401 ve 2020 yılında 8925 olgu raporlanmıştır. İnsidans 2019 yılında yüz binde 13.5 iken, 2020 yılında yüz binde 10.6 olarak bildirilmiş, bu düşüş COVID-19 ile ilişkilendirilmiştir. DSÖ tüberküloz istatistiklerinde ülkemiz ile ilgili sayfada 2023 yılı için insidans yüz binde 13, olgu sayısı ise 12000 (9000-15000) olarak tahmin edilmektedir.
Yeni gelişen tüberküloz olgularında, beş durumun (yetersiz beslenme, alkol kullanımı, sigara, HIV infeksiyonu ve diyabet hastalığı) katkıda bulunan önemli risk faktörleri olduğu DSÖ tarafından vurgulanmaktadır.
Tüberküloz önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır. DSÖ 2025 yılı için tüberkülozla mücadele temasını “Evet! Tüberkülozu Sonlandırabiliriz: Taahhüt et, Yatırım yap, Uygula” olarak belirlemiştir. “Taahhüt et”, tüm devlet ve hükümet başkanlarına 2023 yılı Birleşmiş Milletler toplantısında alınan tüberkülozu sona erdirme sözü hatırlatmak için; “Yatırım yap”, tüberküloza karşı mücadelenin finansmanına dikkat çekmek için; “Uygula”, taahhüt ve yatırımların tüberkülozdan etkilenen insanlara doğrudan fayda sağlayan sonuçlara dönüştürülmesi için vurgulanmaktadır.
Yüz yıllardır bitmeyen bir pandemi olan tüberkülozu sonlandırmayı başardığımız günleri görebilmeyi diliyoruz.
KLİMİK Derneği Tüberküloz Çalışma Grubu
Kaynaklar
1. Global tuberculosis report 2023. Geneva: World Health Organization (WHO). https://www.who.int/publications/i/item/9789240083851
2. Global tuberculosis report 2024. Geneva: World Health Organization (WHO). https://www.who.int/teams/global-programme-on-tuberculosis-and-lung-health/tb-reports/global-tuberculosis-report-2024
3. Türkiye’de Verem Savaşı 2021 Raporu. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/tuberkuloz-db/Dokumanlar/Raporlar/Turkiyede_Verem_Savasi_2021_Raporu.pdf
4. https://worldhealthorg.shinyapps.io/tb_profiles/?_inputs_&tab=%22tables%22&lan=%22EN%22&iso2=%22TR%22&entity_type=%22country%22
