27 Ocak 2025
İnsan papilloma virusu (HPV), dünya genelinde yaygın görülmektedir. HPV’nin 100’den fazla tipi bulunmakta olup bunların 60’dan fazlası el ve ayaklarda cilt siğillerine neden olan kutanöz tip ve 40’ı vulva, vajina, serviks, rektum, anüs, penis, skrotum veya orofarenksi infekte eden mukozal tiptir. Kutanöz siğiller esas olarak okul çağındaki çocukların bir hastalığıdır ve çoğunlukla aile ortamında, yakın temasla bulaşır. Mukozayı tutan HPV tipleri vajinal, anal ve oral seks, cilt-cilt genital temas ile veya doğum kanalından geçiş sırasında bulaşmakta olup, genital siğil, larenks papillomu, anogenital ve orafarengeal kanserlere yol açmaktadır. HIV, gonore gibi diğer cinsel yolla bulaşan infeksiyonlardan farklı olarak sünnet, HPV infeksiyonunun bulaşma riskini azaltmamaktadır.
HPV tipleri, kansere yol açma potansiyellerine göre yüksek riskli ve düşük riskli tipler olmak üzere sınıflandırılır. Yüksek riskli onkojenik olarak adlandırılan HPV tipleri tip 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 66, 68, 70, 73 ve 82’dir. Bu HPV tipleri servikal hücre anormalliklerine, anogenital (servikal, vulvar, vajinal, anal ve penis) ve orofarenks kanserlerinin etiyolojisinde rol oynar. Bu virusların en onkojen olanları HPV-16 ve HPV-18’dir. HPV-16 ile infekte kadınlarda serviks skuamöz hücreli karsinom gelişme riski yaklaşık 400 kat ve HPV-18 ile infekte olanlarda adenokarsinom gelişme riski yaklaşık 250 kat daha yüksektir.
Dünya çapındaki tüm serviks kanserlerin yaklaşık %70’ine yüksek riskli HPV 16 ve 18 ve %20’sine HPV 31, 33, 45, 52 ve 58 tipleri neden olur. Ayrıca HPV 16 ve 18, anal kanserlerin yaklaşık %90’ına ve orofaringeal kanserin, vulvar ve vajinal kanserin ve penis kanserinin önemli bir kısmına yol açar. HPV tipleri 6 ve 11, anogenital siğillerin yaklaşık %90’ına neden olur.
HPV aşıları, HPV infeksiyonunun edinilmesine ve daha sonra HPV ile ilişkili hastalık ve kanserlerin gelişmesine karşı koruma sağlamak için geliştirilmiştir. HPV aşılarının sağladığı immünite çok yüksektir ve son dozdan dört hafta sonra aşı içeriğinde yer alan HPV tiplerine karşı en az %97 bağışıklık oluşturduğu görülmüştür. İlk HPV aşısı 2006 yılında lisans almıştır. Bu tarihten günümüze 500 milyondan fazla doz HPV aşısı yapılmıştır ve ciddi bir güvenlik sorunu görülmemiştir. Amerika Birleşik Devletleri (ABD)’nde Haziran 2006’dan bu yana kadınlarda HPV aşılaması rutin kullanım için önerilmiştir. Son on yılda büyük olasılıkla HPV aşısına bağlı serviks kanserine bağlı ölümlerde ABD’de %62’lik önemli bir azalma görüldüğü bildirilmiştir.
HPV aşılamasının öncelikli amacı, HPV ile ilişkili tüm kanserlerin %82’sini oluşturan servikal kanserin önlenmesidir. 2020 Dünya Sağlık Örgütü, küresel halk sağlığı sorunu olarak servikal kanserin ortadan kaldırılmasının hızlandırılması için HPV aşılarının tüm ulusal aşılama programlarına dahil edilmesini ve 2030 yılına kadar 15 yaşına kadar tüm kızların %90’ının aşılanmasını önermektedir. Servikal kanserin önlenmesi, kızların cinsel olarak aktif hale gelmeden önce aşılanmasıyla en iyi şekilde sağlanır. Şu anda lisanslı olan tüm HPV aşıları mükemmel güvenlik profillerine sahiptir ve oldukça etkilidir. HPV aşısı dünyada 149 ülkede rutin aşı şemasında yer almakta, 54 ülkede hem kız hem erkek çocuklarına rutin olarak yapılmaktadır.
KLİMİK Derneği olarak HPV aşısının ülkemizde bir an önce rutin çocukluk çağı aşılama takvimine dahil edilmesini öneriyoruz.
Kaynaklar
- Murat Kutlu. İnsan Papilloma Virusu (HPV) Aşılaması. Erişkin Aşılamasında Pratik Bilgiler. Esin Şenol, Ali Acar, Sema Alp Çavuş, Çiğdem Erol (eds). Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları (KLİMİK) Derneği Yayınları, 2021. p.77-84. ISBN: 978-605-89882-5-5.
- Human papillomavirus vaccines: WHO position paper (2022 update) Human papillomavirus vaccines: WHO position paper, December 2022 Weekly Epidemiological Record No 50, 2022, 97, 645–672.
- Factsheet about human papillomavirus. https://www.ecdc.europa.eu/en/human-papillomavirus/factsheet.
- Dorali P, Damgacioglu H, Clarke MA, Wentzensen N, Orr BC, Sonawane K, Deshmukh AA. Cervical Cancer Mortality Among US Women Younger Than 25 Years, 1992-2021. JAMA 2025;333(2):165-166.