7 Kasım 2024
1960’ların sonlarında Güney Asya’da genç bir halk sağlığı araştırmacısı olarak, tahminen 50 milyon hayat kurtaran bir inovasyon olan tuz, şeker ve temiz sudan oluşan basit bir kokteylin kolera ve diğer ishal yapıcı hastalıkların tahribatını kontrol altına alabileceğini gösteren Richard A. Cash, 22 Ekim 2024’te Cambridge, Massachusetts’teki evinde 83 yaşında yaşamını yitirdi.
Eşi Stella Dupuis’in açıklamasına göre ölüm sebebi beyin kanseriydi.
1960’larda kolera ve dizanteri gibi hastalıklar, esas olarak ishal ve kusmanın neden olduğu dehidrasyon nedeniyle dünya çapında yılda yaklaşık 5 milyon çocuğun ölümüne yol açıyordu. Dr. Cash, hastaların saatler içinde “yaş üzümden kuru üzüme” dönüşebileceğini sık sık söylerdi.
Rehidrasyonun pek çok kişinin hayatını kurtarabileceği yaygın olarak bilinmekle birlikte söylemek kolay yapmak zordu: standard yöntem olan intravenöz damlalar, hastalıkların yayıldığı yoksul topluluklarda bulunması genellikle zor olan ekipman, eğitim ve klinik ortamlar gerektiriyordu.
Bir doktorun oğlu olan Dr. Cash, 1967 yılında ABD Halk Sağlığı Servisi aracılığıyla yürütülen bir projenin parçası olarak Doğu Pakistan’a, bugünkü Bangladeş’e gitti. Orada, başkent Dakka dışında yaşanan bir kolera salgınına müdahale etmek için başka bir genç Amerikalı doktor olan David Nalin ile birlikte çalıştı.
İkisi zaten basit bir oral rehidratasyon terapisi üzerinde çalışıyorlardı ve önceki çabaların hepsi başarısız olmuştu. Ancak terapinin, özellikle artan ölümler karşısında umut vadettiğine inanıyorlardı.
Başlıca sorunun hacim olduğunu fark ettiler: geçmişteki denemeler çok az veya çok fazla sıvı alımıyla sonuçlanmıştı. Dr. Cash ve Dr. Nalin, kaybedilen sıvı miktarını dikkatlice ölçtükleri ve emilimi kolaylaştırmak için tuz ve şekerle karıştırılmış aynı miktarda sıvıyla değiştirdikleri bir deney tasarladılar.
29 hastayı 3 gruba ayırdılar, bir gruba IV damla, diğerine tüp aracılığıyla oral tedavi ve üçüncü gruba da bardaktan içerek oral tedavi uyguladılar.
Diğer doktorlar ve hemşireler deneylerini tuhaf buldular ve onları durdurmaya çalıştılar. Ancak Dr. Cash ve Dr. Nalin, bütünselliği sağlamak için iki 12 saatlik vardiyayı aralarında bölüşerek deneyde ısrar ettiler.
Sonuçlar kesindi: tüple tedavi edilen hastalardan sadece 3’ü, solüsyonu içenlerden sadece 2’si ek IV tedavisine ihtiyaç duyuyordu.
Yaklaşımları, 1971 yılında Bangladeş’in bağımsızlık savaşı on binlerce mülteciyi sınır ötesi Hindistan’daki kamplara sürüklediğinde test edildi. Kolera ve diğer hastalıklar kamplarda kısa sürede hızla yayılmıştı.
Kamplardaki müdahaleye yardımcı olan Hintli çocuk doktoru Dilip Mahalanabis, oral rehidrasyonu tedavi stratejisinin temel taşı haline getirdi ve şaşırtıcı bir başarıyla dünyanın en büyük katillerinden birine karşı basit bir çözümün uygulanabileceğini tüm dünyaya kanıtladı.