2 Mart 2024
Türkiye’de son 20 yıldır HIV’le yaşayan kişilerin sayısında ciddi artış var. Üstelik ergenlerde de HIV artış eğiliminde. Tahminlere göre 39 bin kişi HIV’le yaşadığını bilmiyor. Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları (KLİMİK) Derneği HIV/AIDS Çalışma Grubu Başkanı ve Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Halis Akalın HIV/AIDS ile ilgili merak edilen her şeyi anlattı.
HIV/AIDS’le ilgili güncel dünya istatistiklerini anlatarak başlayabilir misiniz?
HIV/AIDS tanımlandığı 1981 yılından bugüne AIDS hastalığı nedeniyle dünya üzerinde kaybettiğimiz kişi sayısı 40 milyon. Birleşmiş Milletler HIV/AIDS Ortak Programı (UNAIDS) her yıl 1 Aralık Dünya AIDS Günü’nde bir rapor yayınlar. 2023 tarihli son rapora göre dünyada yaklaşık 39 milyon HIV’le yaşayan kişi var. Dünya üzerinde 40 milyon kişinin AIDS’ten hayatını kaybettiğini ve şu an yaklaşık 39 milyon HIV’le yaşayan kişi olduğunu düşünürsek tüm dünyayı etkileyen bir pandemiden söz edebiliriz.
Ülkemizde durum nedir? HIV vakalarında son yıllarda endişe verici bir artış var mı?
Dünyada ekonomisi iyi olan Almanya, İspanya, ABD gibi Batı ülkelerinde olgu sayıları, alınan önlemlerle giderek azalıyor. Buna karşın Türkiye’nin içinde bulunduğu Doğu Avrupa ve santral Asya bölgesinde HIV olgularında ciddi artış var.
Ülkemizde özellikle 2000’li yıllardan itibaren artış dikkat çekici.Örneğin 2008 yılında yeni tanı alan HIV’le yaşayan kişi sayısı yaklaşık 500’dü. Fakat 2008 yılında yeni tanı alanların sayısı 3 bin 356’ya yükseldi. Bu da artış eğiliminin boyutunu ortaya koyuyor.
Pandemide yıllık olgu sayıları biraz azalmış gibi görünse de aslında o dönemde sokağa çıkma kısıtlamaları konuldu, hastanelerin önemli bir kısmı COVID merkezine dönüştü, insanlar “COVID bulaşır” diye sağlık kuruluşlarına gitmedi. Dolayısıyla tanı alanların sayısı düşünce olgular da düşmüş gibi göründü. Pandemi sonrasında da yıllık tanı alan olguların sayısı biraz azalmış gibi görünüyor ama bu tamamemn test yaptıranların sayısındaki düşüşle ilişkili. Biz artış eğiliminin tekrar devam edeceğini düşünüyoruz.
Ülkemizde Sağlık Bakanlığı’nın verilerine göre 8 Kasım 2023 itibariyle 39 bin 437 HIV’le yaşayan kişi var. Biz aslında bu sayıyı ikiyle çarpıyoruz. Çünkü Türkiye’de var olan olguların yarısının tanı almadığını düşünüyoruz. Dünya Sağlık Örgütü’nün de tespitleri bu yönde. Tanı almada farkındalık eksikliği, damgalanma, ayrımcılık, test politikasının olmamsı gibi birçok faktör etkili.