18 Temmuz 2023
DSÖ ve UNICEF’in güncel verileri, bazı ülkelerde aşı hizmetlerinde umut verici bir canlanma yaşandığına işaret ediyor. Bununla birlikte, aşı kapsamı, özellikle de düşük gelirli ülkelerde pandemi öncesindeki seviyenin gerisinde kalmaya devam ediyor.
Ülkeler COVID-19 salgını nedeniyle aşı programlarında yaşanan ciddi gerilemeyle mücadele çabalarını hızlandırırken, küresel aşılama hizmetlerinde bir yıl öncesine kıyasla ciddi bir ilerleme kaydedildi. Bu ilerleme sayesinde, 2022 yılında uygulanan aşı programları aracılığıyla 4 milyon çocuğa daha ulaşıldı.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve UNICEF tarafından bugün yayımlanan verilere göre, 2021 yılında rutin bağışıklama hizmetleri kapsamında sağlanan aşılardan en az birini olmayan çocuk sayısı 24.4 milyon iken, bu sayı 2022 yılında 20.5 milyona indi. Söz konusu iyileşmeye rağmen, 2019 yılında aşısı eksik çocuk sayısı 18.4 milyon olduğundan, 2022 rakamı pandemi öncesine kıyasla yüksek kalmaya devam ediyor. Bu durum, eksiklikleri gidermek ve sistemi güçlendirmek için yürütülen çabaların devam etmesi gerektiğini ortaya koyuyor.
Difteri, tetanos ve boğmaca (DTP) aşısı, aşılama kapsamına işaret eden küresel bir gösterge olarak kullanılır. 2022 yılında 20.5 milyon çocuk, DTP aşılarının en az bir dozunu kaçırdı. Söz konusu çocukların 14.3 milyonu, tek bir doz dahi aşı olmadıkları için “hiç aşı olmamış (sıfır dozlu) çocuklar” olarak adlandırılıyor. 2021’de hiç aşı olmayan çocuk sayısının 18.1 milyon olduğu düşünüldüğünde, 2022 rakamı önemli bir iyileşmeye işaret ediyor. Öte yandan, 2019′ da kaydedilen hiç aşı olmayan çocuk sayısından (12.9 milyon) yüksek kalmaya devam ediyor.
DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, “Bu veriler, umut verici. Aşılama oranlarındaki iki yıllık sürekli düşüşün ardından, hayat kurtarıcı aşı hizmetlerini eski düzeyine döndürmek için yürütülen çalışmalar nihayet karşılığını vermeye başladı. Bununla birlikte, küresel ve bölgesel ortalamalar resmin tamamını göstermiyor, ciddi ve kalıcı eşitsizlikleri gizleyebiliyor” dedi.
Küresel düzeyde aşılama oranlarındaki toparlanmanın ilk aşamaları eşit bir şekilde gerçekleşmedi, çünkü bu iyileşmeler birkaç ülkede yoğunlaştı. Yeterli kaynaklara ve büyük bir bebek nüfusuna sahip Hindistan ve Endonezya gibi ülkelerde hızlı bir ilerleme kaydedilirken, düşük gelirli ülkelerin çoğunda, özellikle de kızamık aşısı için ilerleme oldukça yavaş kaldı, hatta bazı ülkelerde düşüşler devam etti.
Pandemi sırasında, 73 ülkede aşılama oranında ciddi bir düşüş yaşandı. Söz konusu 73 ülkenin 15’inde pandemi öncesindeki seviyelere geri dönüldü. Bu ülkelerden 24’ü toparlanma yolunda ilerliyor. Öte yandan, 34 ülkede durgunluk yaşanması veya aşılama oranlarının düşmeye devam etmesi kaygılara yol açtı. Bu kaygı verici eğilimler, sağlık alanındaki diğer ölçümlerde de görülen eğilimleri yansıtıyor. Her çocuğun ihtiyaç duyduğu aşılara ulaşabilmesini sağlamak için ülkelerin toparlanma, iyileştirme ve güçlendirme çabalarını hızlandırması gerekiyor. Zira, rutin aşı programları, birinci basamak sağlık hizmetlerinin temellerinden birini oluşturuyor. Bunun yanı sıra, ülkeler, sağlıkla ilgili diğer sektörlerde de ilerleme olanaklarını değerlendirmeli.
Diğer aşıların yanı sıra, en bulaşıcı hastalıklardan biri olan kızamık için aşı oranları da halen eski düzeyine dönemedi. Bu durum 35.2 milyon çocuğu daha kızamık riski altında bıraktı. İlk doz kızamık aşısı oranı 2021’de yüzde 81 iken bu oran 2022’de yüzde 83’e çıktı. Öte yandan, 2022 oranı, yüzde 86 olan 2019 oranına kıyasla düşük kaldı. Sonuç olarak, geçtiğimiz yıl 21.9 milyon çocuk, yaşamının ilk yılında, rutin olarak uygulanan kızamık aşısını olamadı (2021 yılında kızamık aşısı olmayan çocuk sayısı, 2019’a kıyasla 2.7 milyon daha fazlaydı). Buna ek olarak 13.3 milyon çocuk, ikinci doz aşıyı alamadı. Bu da aşılama oranının düşük olduğu topluluklarda yaşayan çocukları, salgın hastalık riski altında bıraktı.