Aşı Poster -1 (indirmek için tıklayınız) Aşı Poster -2 (indirmek için tıklayınız) Aşı Takvimi görüntülemek için tıklayınız
AŞI İLE İLGİLİ GERÇEKLER
1. DÜNYA AŞI HAFTASI (22– 27 Nisan 2013)
“Her Şeyin Başı Sağlık, Sağlığın Başı Aşı”
“Başkalarının ve kendi sağlığınız için aşılanın.”
“Kendini koru, hastanı koru, aşılan.”
“Sağlık için yaşam boyu aşı.”
“Aşılı Çocuk, Sağlıklı Çocuk”
“Aşılanın, Önleyin, Korunun”
1.Aşı Haftası Nedir?
Genişletilmiş Bağışıklama Programı kapsamında yürütülen hastalık kontrol programlarının stratejileri konularında sağlık personelinin duyarlılıklarının arttırılması, toplumun aşılama ve aşı ile korunulabilir hastalıklar konusundaki farkındalığının artırılması ve bilgilendirilmesi, öncelikle 5 yaş altındaki eksik aşılı çocukların aşılarının tamamlanması ve erişkinlerde aşılanma talebinin artırılması amacıyla merkezi ve iller düzeyinde aktivitelerin düzenlendiği bir haftadır.
2. Aşı Haftası Ne Zaman Yürütülecektir?
Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölgesinin bir girişimi olan Avrupa Aşılama Haftasının ilki 2005 yılında düzenlenmiştir. Bu yıl 1.si düzenlenecek olan Dünya Aşı Haftasında etkinlikler 22 Nisan-27 Nisan 2013 tarihleri arasında yapılacaktır.
3. Aşı Haftası Etkinlikleri Nasıl Uygulanacaktır?
Bu yılki aşı haftasının hedefi, “sağlık personelinin aşılama hizmetleri konusunda duyarlılığının artırılması, toplumun aşılama konusunda farkındalığının arttırılması, aşı programına yeni eklenen Hepatit A ve Suçiçeği aşılarına toplumun dikkatinin çekilmesi, gelinen başarılı düzeyin devam ettirilmesi ve erişkinlerde aşılanma talebinin artırılması” olarak belirlenmiştir.
Bu hedefe ulaşabilmek için; sektörler arası işbirliği ile aşılamanın önemi ve çocukluk dönemi aşı takvimi konularında bilgilendirme yapılacak, sosyal mobilizasyon faaliyetleri düzenlenecektir. Bütün aile hekimleri tarafından aşı kayıtlarının gözden geçirilerek aşısız veya eksik aşılı çocukların tespit edilmesi, tüm sağlık kurumlarına başvurularda çocukların aşılama durumlarının sorgulanarak aşılarının tamamlanması ve erişkinlerde gereken aşıların uygulanması sağlanacaktır.
4. Aşı Nedir?
İnsan ve hayvanlarda hastalık yapma yeteneğinde olan virüs, bakteri v.b. mikropların hastalık yapma karakterlerinden arındırılarak ya da bazı mikropların salgıladığı zehirlerin (toksinler) etkilerinin ortadan kaldırılarak, geliştirilen biyolojik maddelere AŞI denir.
Aşı, insanları hastalıklardan ve onun kötü sonuçlarından koruyabilmek için sağlam ve risk altındaki kişilere uygulanır.
Vücut bu şekli ile kendisine zarar vermeyen mikrop ya da toksinleri tanır ve onlara karşı bir savunma yöntemi geliştirir. Böylece gerçek mikropla karşılaşıldığında da bu yöntemle savaşır ve kişi hastalığa yakalanmaz. Bu kişi artık o hastalığa karşı bağışıktır. Bağışıklama, aşıyla korunulabilir hastalıkların ve ölümlerin önlenmesi açısından en önemli toplum sağlığı müdahaleleri arasında yer almaktadır.
5. Aşı Nasıl Etki Eder?
Aşılar, belirli bir hastalığa yakalanmadan önce kişilere ulaşıp onların bağışıklanmalarını sağlamak amacıyla verilir. Vücutta savunma mekanizmasını uyararak, hastalık etkenini tanıyan ve bu etkenle karşılaşıldığında onu yakalayıp yok eden koruyucu maddelerin (antikorlar) oluşmasını sağlarlar. Bu şekilde aşılanan kişi aşılandığı hastalıklara karşı bağışık yani dirençli olur. Oluşan direnç genellikle ömür boyu vücutta kalır ve hastalık etkeni ile karşılaşınca onu etkisiz kılmak için savaşır.
6. GBP nedir?
GBP’nin (Genişletilmiş Bağışıklama Programı) amacı aşı ile korunulabilir hastalıkların ve bu hastalıklardan kaynaklanan sakatlık ve ölümlerin engellenmesidir. Bu program kapsamında, boğmaca, difteri, tetanoz, kızamık, kızamıkçık, kabakulak, verem, çocuk felci, Hepatit-B, Hepatit A, Suçiçeği, Hemofilus influenza tip b’ye bağlı menenjit gibi hastalıklar ile streptokokus pnömoniya’ya bağlı invaziv pnömokokal zatürre gibi hastalıkların ve bu hastalıklardan kaynaklanan bebek ve çocuk ölümlerinin ve sakatlıkların engellenmesi hedeflenmektedir.
Temel amaç; doğan her bebeğin aşı takvimine uygun olarak yukarıda sayılan hastalıklara karşı bağışık kılınmasıdır. Genişletilmiş deyimi ise aşısız veya eksik aşılı bebek ve çocukların tespit edildiği anda aşılanmasının sağlanması ve bu uygulamanın ülke genelinde her yerde eşit olarak yapılması anlamını vurgulamak için kullanılmaktadır.
GBP bilim insanlarından oluşan Bağışıklama Danışma Kurulu’nun (BDK) bilimsel desteği ve önerileri doğrultusunda yürütülmektedir.
7. Aşılar hangi hastalıklardan korur?
DaBT (karma aşı) difteri, boğmaca ve tetanozdan, polio aşısı çocuk felcinden, Hep-B aşısı Hepatit B’ye bağlı B tipi sarılık, siroz ve karaciğer kanserinden, Hib aşısı H. influenza tip b’ye bağlı menenjit, zatürre ve orta kulak iltihaplarından, BCG aşısı veremden, KKK (Kızamık-kabakulak-kızamıkçık ) aşısı kızamığa bağlı zatürree, orta kulak iltihabı ve SSPE (subakut sklerozan panensefalit) hastalığından, doğumsal kızamıkçık sendromu ve kabakulaktan, Konjuge Pnömokok aşısı ise zatürree, beyin iltihabı ve kan zehirlenmesinden, Hep-A aşısı Hepatit-A ya bağlı Atipi sarılıktan, suçiçeği aşısı suçiçeği hastalığından ve yıllar sonra ona bağlı olarak gelişen Zona’dan korur.
8. Aşılar güvenli midir?
Aşılar son derece güvenilir biyolojik ürünlerdir. Üretim ve dağıtım aşamalarında çok sıkı kontrolden geçmektedirler. Ülkemizde kullanılan aşılar, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından önerilen ve onaylanan GMP (İyi Üretim Prosedürleri) kurallarına uygun üretilmiş ve uluslararası referans laboratuarlarında test edilmiş aşılardır. Ayrıca, kullanılacak aşılar teslim alınıp sahada kullanıma sunulmadan önce, Ulusal Referans Laboratuarlarımızda da test edilmekte ve uygun olduğu kanıtlanan aşıların kabulü yapılmaktadır.
9. Aşılar kaç kez uygulanmalıdır?
Aşılarını uygun sayıda ve uygun aralıklarla almış çocuklar yeterince korunmuş olurlar. Uygulanan aşılar kişilere özel olan aşı kartına kaydedilmeli, bu aşı kartı ise mutlaka saklanmalıdır.
Ülkemizde halen uygulanan çocukluk dönemi aşı takvimi aşağıdadır:
| Doğumda | 1.ayın sonu | 2.ayın sonu | 4.ayın sonu | 6.ayın sonu | 12. ayın sonu | 18. ayın sonu | 24. ayın sonu | İlköğretim 1.sınıf |
İlköğretim 8. sınıf |
|
| Hep-B |
I |
II |
III |
|||||||
| BCG |
I |
|||||||||
| DaBT-İPA Hib |
I |
II |
III |
R |
||||||
| KPA |
I |
II |
III |
R |
||||||
| KKK |
I |
R |
||||||||
| DaBT-İPA |
R |
|||||||||
| OPA |
I |
II |
||||||||
| Td |
R |
|||||||||
| Hep-A |
I |
II |
||||||||
| Suçiçeği |
I |
Hep-B: Hepatit B Aşısı
BCG: Bacille Calmette-Guerin Aşısı
DaBT-İPA-Hib: Difteri, aselüler Boğmaca, Tetanoz, İnaktif Polio, Hemofilus influenza tip b Aşısı (Beşli Karma Aşı)
KKK: Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak Aşısı
DaBT-İPA: Difteri, aselüler Boğmaca, Tetanoz, İnaktif Polio Aşısı (Dörtlü Karma Aşı)
OPA: Oral Polio Aşısı
Td: Erişkin Tipi Difteri-Tetanoz Aşısı
KPA: Konjuge Pnömokok Aşısı
R: Rapel (Pekiştirme)
Hep-A: Hepatit A Aşısı
Tablodan da görüleceği üzere; bazı aşıların bir kez uygulanması yeterli iken bazıları için pekiştirme (rapel) dozlara ihtiyaç vardır.
10. Takvime Yeni Eklenen Aşılar Nelerdir?
2005 yılı sonuna kadar 7 hastalığa (difteri, boğmaca, tetanoz, çocuk felci, kızamık, hepatit-B, verem) karşı aşılama yapılıyordu.
2006 yılında bütün sağlık kuruluşlarında Hib, Kızamıkçık, Kabakulak aşıları uygulanmaya başlanmıştır. 2008 yılı başından itibaren DaBT-İPA-Hib aşıları tek enjektör içinde uygulanmaya başlanmış böylece bir seferde 5 hastalığa karşı aşılama yapılması sağlanmıştır. Kasım 2008 tarihinden itibaren ise; Mayıs 2008 doğumlu çocuklardan başlamak üzere; konjuge pnömokok aşısı (zatürre aşısı) takvime eklenmiştir. Böylelikle aşı ile koruma sağlanan hastalık sayısı 11’e yükselmiştir. 2010 yılında ise ilköğretim 1. sınıfta uygulanmak üzere aşı takvimine DaBT-İPA (dörtlü karma) aşısı eklenmiş bu şekilde bu yaş grubuna ek bir doz boğmaca aşısı uygulanmasına başlanmıştır. Nisan 2011 tarihinden itibaren de 7 bileşenli aşı yerine 13 bileşenli zatürre aşısı uygulanmaya başlanmıştır.
Çocukluk dönemi aşı takvimine 2012 yılında hepatit A aşısının 1 Mart 2011’den itibaren doğanlara uygulanmak üzere ve 2013 yılında da suçiçeği aşısının 1 Ocak 2012 tarihinden itibaren doğanlara uygulanmak üzere takvime eklenmesiyle, aşısı yapılan hastalık sayısı 13’e yükselmiştir.
11. Aşının Zamanında Yapılması Önemli midir?
Aşıların zamanında ve uygun aralıklarla uygulanması çok önemlidir. Ancak aşı takviminde belirtilen aralıklara göre aşıları tamamlanamamış çocuklarda önceki aşı dozlarının tekrar yapılmasına gerek yoktur. Aradan uzun bir süre geçmiş olsa bile, aşılamaya bırakılan yerden devam edilir, eksik aşılı çocuk saptandığında yaşına uygun olarak aşıları tamamlanır.
12. Aşı Yapılmazsa Ne Olur?
Aşı ile önlenebilir hastalıkların sıklığı artar. Aşılanarak bağışık hale gelmiş bireylerin oluşturduğu toplumlar, hastalıkların yayılmasına karşı direnç gösterirler. Bu yolla henüz aşılanmamış, aşılanmaya engel oluşturan bir hastalığı olanlar da korunmuş olur.
13. Kimler Aşılanmalıdır?
Bütün çocuklar doğar doğmaz takvime uygun bir şekilde aşılanmaya başlanmalıdır. Aşılar sadece çocuklar için değildir. Birçok erişkin aşıyla kolaylıkla önlenebilen hastalıklar nedeniyle sakat kalmakta ya da ölmektedir. Bu nedenle her genç yetişkin ve yaşlı kimse bağışıklamadan yararlanmalıdır. Bu nedenle sadece çocuklar değil bağışık olmayan tüm yetişkinler yaşlarına uygun olarak tetanoz, difteri, grip, pnömokok hastalıklarına karşı aşılanmalıdır. Bazı hastalıklar için risk grubunda kabul edilen erişkinler de sağlık kuruluşlarına başvurarak yapılması gereken aşılar konusunda bilgi edinmeli ve aşılanmalıdır. Hastalıklar açısından riskli ülkelere seyahat edecekler ise bölgenin özelliğine göre gerekli aşıları yaptırmalıdırlar.
Ülkemizde yaşlı nüfusun giderek artmasıyla, kronik hastalıklarda da(kalp, akciğer, böbrek hastalıkları, şeker vb) buna bağlı bir artış meydana gelmekte olup bu durum erişkin bağışıklamasının giderek daha da ön plana çıkmasına neden olmaktadır. Bu nedenle erişkinler de kendileri için uygun aşılama şeması konusunda mutlaka bir hekime danışmalıdır.
14. Aşılar Nerede Uygulanır? Aşı Ücretli Midir?
Aşı uygulamaları, aile sağlığı merkezlerinde ve hastanelerde yapılmaktadır.Aşı takviminde yer alan aşılar Sağlık Bakanlığı kurum ve kuruluşlarında ücretsiz olarak uygulanmaktadır.
“Grip aşısı, polisakkarit pnömokok aşısı ve Hepatit A aşısı SUT (Sağlık Uygulama Tebliği)’da belirtilen risk gruplarına göre sosyal güvenlik kurumları tarafından ödenmektedir”
15. Aşılama ile Ulaşılan Başarılar Nelerdir?
Daha önce büyük salgınlar ve ölümlere yol açan çiçek hastalığı 1977 yılından itibaren tamamen yok edilmiştir. Hastalık etkeni yok edildiğinden çiçek aşısı uygulamalarına ihtiyaç kalmamış ve aşılama durdurulmuştur.
Yine çok önemli bir çocukluk çağı bulaşıcı hastalığı olan poliomiyelit (çocuk felci) hastalığına karşı dünya genelinde yaygın aşılama çalışmaları yapılmış ve hastalık yok edilme aşamasına getirilmiştir. Dünyada, 1988 yılında 350.000 olan vaka sayısı, 2012 yılında 223 vaka olarak gerçekleşmiştir. Ülkemizde son polio vakası 26 Kasım 1998 tarihinde görülmüştür.
Ancak halen dünyada vakaların görülmesi nedeniyle program ve aşılama çalışmalarına devam edilmektedir. Polio Eradikasyon Programı çalışmaları ile Ülkemizin de içinde bulunduğu Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölgesi 21 Haziran 2002’de “Poliodan Arındırılmış Bölge” Sertifikası ile belgelendirmiştir.
Maternal Neonatal Tetanoz (MNT) Eliminasyonu Programı, 1994 yılında başlatılmış; Nisan 2009’da Türkiye’nin, yenidoğan tetanozu elimine etmiş ülkeler arasına girdiği belgelenmiştir.
Ülkemizde, 2002 yılından bu yana yürütülmekte olan Eliminasyon Programı kapsamında gerçekleştirilen yoğun aşılama kampanyaları ve yüksek rutin aşılama oranları ile kızamık vaka sayılarında çok büyük düşüşler kaydedilmiştir. Yılda 30.000’in üzerinde vaka görülürken 2008-2012 yıllarında görülen az sayıdaki vakaların tamamı yurt dışı kaynaklı veya yurt dışı kaynaklı vaka ile ilişkili vakalardır.
Dünyada ve Avrupa Bölgesi’nde 2005 yılından bu yana çeşitli ülkelerde salgınlar yaşanmaktadır. Ülkemiz, bulunduğu konum ve günümüzde artan insan hareketleri sebebiyle importasyon riski altındadır. Nitekim bir süredir, ülkemizde de yurtdışı kaynaklı vakalarla ilişkili kızamık vakaları görülmektedir.
Türkiye’de Aşı Uygulamalarının Kronolojik Özeti:
1930’lar: Çiçek Aşılaması
1937: Difteri, Boğmaca aşılaması
1952: BCG Aşılaması
1963: Oral Polio Aşılaması
1968: DBT Aşılaması
1970: Kızamık Aşılaması
1981: Genişletilmiş Bağışıklama Programı
1985: Türkiye Aşı Kampanyası
1995: Polio Ulusal Aşı Günleri
1996: Kızamık Hızlandırma Kampanyası
1997: Polio Mop-up
1998: Hepatit-B Aşılaması
1998: Son Polio Vakası
2003: Kızamık Okul Aşı Günleri
2005: Kızamık Aşı Günleri
2006: Kızamıkçık, Kabakulak ve Hib (menenjit) aşısının programa eklenmesi,
2008: Pentavalan Aşı (beşli karma)
2005–2009: İlk ve ortaöğretim yaş gruplarının Hepatit B aşılaması
2006–2009: İlk ve ortaöğretim yaş gruplarının Kızamıkçık aşılaması
2008: Konjuge pnömokok aşısının (KPA) takvime girişi (Mayıs 2008 doğumlular)
2009: MNT Eliminasyonu
2010: İlköğretim 1. sınıfta Td ve OPA yerine DaBT-İPA uygulamasına geçilmesi
2011: 7 bileşenli KPA dan 13 bileşenli KPA nın uygulamaya geçilmesi
2012: Hepatit A aşısının takvime girişi (Mart 2011 doğumlular).
2013: Suçiçeği aşısının takvime girişi (Ocak 2012 doğumlular).